حدیث پنجاه بانو

مقدمه

(انَّ الْمُسْلِمِینَ وَالْمُسْلِمَاتِ وَالْمُؤْمِنِینَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَالْقَانِتِینَ وَالْقَانِتَاتِ وَالصَّادِقِینَ وَالصَّادِقَاتِ وَالصَّابِرِینَ وَالصَّابِرَاتِ وَالْخَاشِعِینَ وَالْخَاشِعَاتِ وَالْمُتَصَدِّقِینَ وَالْمُتَصَدِّقَاتِ وَالصَّائِمِینَ وَالصَّائِمَاتِ وَالْحَافِظِینَ فُرُوجَهُمْ وَالْحَافِظَاتِ وَالذَّاکِرِینَ اللَّهَ کَثِیرًا وَالذَّاکِرَاتِ أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ مَغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِیمًا)؛ (1) خدا برای مردان مسلمان و زنان مسلمان و مردان مؤمن و زنان مؤمن و مردان اهل طاعت و زنان اهل طاعت و مردان راست‌گوی و زنان راست‌گوی و مردان شکیبا و زنان شکیبا و مردان خدا ترس و زنان خداترس و مردان صدقه دهنده و زنان صدقه دهنده و مردان روزه‌دار و زنان روزه‌دار و مردانی که شرم‌گاه خود را حفظ می‌کنند و زنانی که شرم‌گاه خود را حفظ می‌کنند و مردانی که خدا را فراوان یاد می‌کنند و زنانی که خدا را فراوان یاد می‌کنند، آمرزش و مزدی بزرگ آماده کرده است. تاریخ زرین فعالیت‌های بانوان در عرصه‌های گوناگون دینی، گواه آن است که در حکومت جهانی حضرت ولی عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) نیز زنان مؤمن و متعهد، دارای جایگاه والایی هستند. از دیرباز، بانوان مؤمن و فداکار، در کنار مردان الهی، به مبارزه و ایثار پرداخته‌اند و برای یکتاپرستی آماده جهاد و شهادت بوده‌اند. قرآن کریم برخی بانوان بزرگ را نام برده است؛ از جمله حضرت آسیه همسر فرعون که با تحمل سخت‌ترین شکنجه‌ها از دین الهی حمایت کرد و حضرت مریم (علیهاالسلام) که برای تبلیغ دین زحمت زیادی کشید و رنج فراوانی دید. (2)
تاریخ اسلام نیز شاهد بانوان فداکار و با ایمان بسیاری بوده است که برای دین خدا تلاش کرده‌اند. حضرت خدیجه (علیهاالسلام) تمام دارایی خود را صرف اسلام کرد و از امتیازها و موقعیت‌های اجتماعی خود چشم پوشید. حضرت فاطمه (علیهاالسلام) در حمایت از ولایت، بسیار کوشید و با شهادت مظلومانه‌اش، چهره نفاق را آشکار کرد. حضرت زینب (علیهاالسلام) با تحمل سختی‌های بی‌شمار، پیام برادرش را به جهانیان رساند و از مظلومان دفاع کرد. بانوان بسیاری نیز چون ام ایمن و نسیبه، در جنگ‌ها همراه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) بودند و مجروحان را درمان می‌کردند و در لحظات سخت جنگ، گرد پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) می‌گشتند و از او محافظت می‌کردند.
تاریخ زرین فعالیت‌های بانوان در عرصه‌های گوناگون دینی، گواه آن است که در حکومت جهانی حضرت ولی عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) نیز زنان مؤمن و متعهد، دارای جایگاه والایی هستند.
در روایتی، جابر بن یزید جعفی از امام باقر (علیه السلام) نقل می‌کند:
به خدا قسم سیصد و ده و اندی مرد می‌آیند که در میان آنها پنجاه زن وجود دارد و بدون وعده قبلی در مکه اجتماع می‌کنند، ابری همانند ابر پاییز، برخی از برخی پیروی می‌کنند. (3)
در منابع اهل تسنن نیز أمّ سلمه از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) چنین نقل کرده است:
تا آن که سیصد و چهارده تن در کنارش جمع می‌شوند؛ در میان آنان زنانی هستند بعد بر هر زورگو و زورگو زاده پیروز می‌گردد.» (4)

توضیح حدیث پنجاه بانو

دو احتمال در مورد پنجاه بانوی اشاره شده در این حدیث وجود دارد. احتمال اول آن که این بانوان جزء سیصد و سیزده نفر باشند و احتمال دوم آن است که آنان همراه سیصد و سیزده نفر باشند نه جزء آنان. واژه به کار رفته در حدیث «فیهم» است که هم می‌تواند به معنای «منهم» بوده و معنای اول را داشته باشد و هم می‌تواند به معنای «معهم» بوده و معنای دوم را داشته باشد. (5) بنابر این ظاهر روایت با هر دو احتمال سازگار است و باید به دنبال قرینه‌ای بیرون از روایت بود تا یکی از احتمال‌ها را تقویت کرد.
از روایات یاد شده معلوم می‌شود یاران اولیه امام جوانانی غیر عرب هستند که سلاح‌های ویژه‌ای دارند و پرچم‌داران لشگر امام هستند. پرچم‌دار به معنای سر لشگر و کسی است که فرماندهی نیروی نظامی را بر عهده دارد. با توجه به این ویژگی دشوار است که بتوان بانوان را جزء سیصد و سیزده تن دانست، زیرا باور این مسئله سخت است که امام پرچم را به دست بانویی دهد و وی را فرمانده نیروهای نظامی در جنگ نماید.
قرینه دیگر لفظ مرد (رجلاً) است که در احادیث، بعد سیصد و سیزده آمده است. حمل همه این موارد بر تغلیب (اکثراً مرد) نیز دشوار است.
قرینه دیگر تشبیه به اصحاب پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در جنگ بدر است. اصحاب پیامبر در آن جنگ همه مرد بودند و در حدیثی به این نکته تصریح شده است. امام صادق (علیه السلام) از پدران بزرگوارش از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل می‌فرماید که به امیر مؤمنان (علیه السلام) فرمود:
یَا عَلِىُّ إِنَّ قَائُمَنَا إِذَا خَرَجَ یَجتَمِعُ إِلَیهِ ثَلَاثُمِائَةٍ وَ ثَلَاثَةَ عَشَرَ رَجُلًا عَدَدَ رِجَال بَدر (6)؛ ای علی هنگامی که قائم ما ظهور کند سیصد و سیزده مرد به تعداد مردان جنگ بدر کنارش جمع می‌شوند.
توجه دختران و بانوان جامعه ما به حضور زنان در آغاز قیام جهانی امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و نقش مهم آنها در دوران حکومت، می‌تواند باعث بیداری، خودباوری، خودسازی و آمادگی آنان گردد. با در نظر گرفتن این نکته‌ها این احتمال که پنجاه بانو در کنار سیصد و سیزده مرد باشند نه جزء آنها قوّت می‌گیرد و به واقعیت نزدیک‌تر می‌شود.
البته این احتمال هرگز چیزی از بزرگی مقام این بانوان جلیل القدر کم نمی‌کند، زیرا آنها چنان برتری دارند که در اولین لحظه ظهور کنار امام حضور می‌یابند و از نزدیک‌ترین یاران امام هستند و اگر در جنگ رودررو نیز شرکت نکنند، در سازندگی و گسترش فرهنگ اسلامی و آموزش معارف و تبیین آن نقش اساسی خواهند داشت. (7)
در روایت دیگری که به نزول حضرت عیسی (علیه السلام) اشاره دارد، چنین آمده است:
«حضرت عیسی بن مریم، بر هشت صد مرد و چهارصد زن فرود می‌آید که بهترین مردم روی زمین و صالح‌ترین مردم گذشته‌اند.» (8)
این روایت نیز نشان می‌دهد در یکی از مهم‌ترین اتفاق‌های دوران ظهور که فرود آمدن حضرت عیسی (علیه السلام) از آسمان است و باعث ایمان آوردن بسیاری از مسیحیان می‌گردد، بانوان دوشادوش مردان حضور دارند و شاهد این روی داد فرخنده هستند.
این روایت‌ها از نقش مهم زنان حکایت دارد و نشان می‌دهد چگونه بانوان در مراحل اولیه تمام روی‌دادها حضور دارند.
علاوه بر نقش برجسته بانوان در آغاز قیام امام، در دوران حکومت نورانی امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) نیز بانوان به مقام‌های بالای علمی دست خواهند یافت.
حُمران بن اعین، از امام باقر (علیه السلام) نقل می‌کند:
در زمان حکومت حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، حکمت بر مردم ارزانی می‌شود، حتی بانوان در منزل با کتاب الهی و سنت نبوی حکم می‌کنند. (9)
توجه دختران و بانوان جامعه ما به حضور زنان در آغاز قیام جهانی امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و نقش مهم آنها در دوران حکومت، می‌تواند باعث بیداری، خودباوری، خودسازی و آمادگی آنان گردد.

نمایش پی نوشت ها:
1. احزاب (33): 35.
2. وَضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِلَّذِینَ آمَنُوا امْرَأَتَ فِرْعَوْنَ إِذْ قَالَتْ رَبِّ ابْنِ لِی عِنْدَکَ بَیتًا فِی الْجَنَّةِ وَنَجِّنِی مِنْ فِرْعَوْنَ وَعَمَلِهِ وَنَجِّنِی مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِینَ، وَمَرْیمَ ابْنَتَ عِمْرَانَ الَّتِی أَحْصَنَتْ فَرْجَهَا فَنَفَخْنَا فِیهِ مِنْ رُوحِنَا وَصَدَّقَتْ بِکَلِمَاتِ رَبِّهَا وَکُتُبِهِ وَکَانَتْ مِنَ الْقَانِتِینَ؛ و برای کسانی که ایمان آورده‌اند، خدا همسر فرعون را مَثَل آورده، آنگاه که گفت: «پروردگارا، پیش خود در بهشت خانه‌ای برایم بساز، و مرا از فرعون و کردارش نجات ده، و مرا از دست مردم ستمگر بِرَهان.» و مریم دختِ عمران را، همان کسی که خود را پاکدامن نگاه داشت و در او از روح خود دمیدیم و سخنان پروردگار خود و کتاب‌های او را تصدیق کرد و از فرمانبرداران بود. آیه 11 و 12 سوره تحریم.
3. «... وَ یَجِیءُ وَ اللهِ ثَلَاثُ مِائَةٍ وَ بِضعَةَ عَشَرَ رَجُلًا فِیهِم خَمسُونَ امرَأَةً یَجتَمِعُونَ بِمَکَةَ عَلَى غَیرِ مِیعَادٍ قَزَعاً کَقَزَعِ الخَرِیفِ یَتبَعُ بَعضُهُم بَعضا»، (تفسیر عیاشی، ج1، ص65).
4. «حَتَّى تُجمَعَ إِلَیهِ ثَلَاثُمِائَةٍ وَ أَربَعَ عَشَرَ فِیهِم نِسوَةً، فَیَظهَرُ عَلَى کُلِّ جُبَارٍ وَ ابنِ جَبَار»، (المعجم الأوسط، ج5 ص334، حدیث5473).
5. [فی]: حرف خفض معناه: الوعاء، و یکون بمعنی «من» کقولهم: له عشر من الإبل فیها فحلان: أی منها، و على هذا فسر قوله تعالى: فی تِسعِ آیاتٍ أی من تسع.. و تکون «فی» بمعنی «مع» و على هذا فَسرِّ بعضهم قوله تعالى: ادخُلُوا فی أُمَمٍ (شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم، ج8، ص5060).
6. کفایة الأثر، ص266.
7. نک: عصر زندگی، ص75.
8. «ینزل عیسی بن مریم [على] ثمان مئة رجل و أربع مئة امرئة أخبار من على الأرض و أصلحاء من مضی»، (کنزالعمال، ج14، ص338؛ معجم احادیث الامام المهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، ج2، ص515)، گفتنی است این روایت را معجم با «علی» آورده است، اما در کنز العمال «على» ندارد، هم چنین در فردوس الأخبار، ج5، ص515، این روایت مستند به پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) است ولی در کنز العمال به صورت مرفوع از خود ابوهریره نقل شده است).
9. «وَ تُؤتَونَ الحِکمَةَ فِی زَمَانِهِ حَتَّى إِنَّ المَرأةَ لَتَقضِی فِی بَیتُهَا بِکِتَابِ اللهِ تَعَالَی وَ سُنَّة رَسُولِ الله (صلی الله علیه و آله و سلم)»، (غیبت نعمانی، ص239).

منبع مقاله :
جعفری، جواد؛ (1392)، بانوان رجعت کننده، قم: بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، چاپ اول.